آفتاب سوختگی به التهاب و قرمزی پوست که پس از قرار گرفتن بیش از حد در معرض اشعه ماوراء بنفش (UV) خورشید یا منابع مصنوعی مانند سولاریوم ایجاد می‌شود، اطلاق می‌شود. این وضعیت معمولاً چند ساعت بعد از قرار گرفتن طولانی‌مدت در زیر نور خورشید، به ویژه در ساعت‌های اوج تابش، ظاهر می‌شود و ممکن است با درد و تاول همراه باشد. علائم آفتاب سوختگی معمولاً با درمان‌های خانگی تسکین می‌یابند، اما بهبود کامل ممکن است چند روز طول بکشد.
علائم آفتاب سوختگی
علائم آفتاب سوختگی می‌تواند در هر فرد متفاوت باشد و معمولاً بلافاصله پس از قرار گرفتن در معرض نور خورشید ظاهر نمی‌شود. معمولاً پس از ۲ تا ۶ ساعت قرمزی پوست شروع می‌شود و درد ممکن است ۲۴ تا ۴۸ ساعت بعد بروز کند. با ادامه آسیب، طی ۴۸ تا ۷۲ ساعت ممکن است پوسته‌پوسته شدن و خارش در ناحیه آسیب‌دیده مشاهده شود، که این علائم ممکن است چندین هفته ادامه یابد.
علائم شایع آفتاب سوختگی شامل:
- تغییر رنگ پوست به رنگ صورتی یا قرمز
- احساس گرما هنگام لمس پوست ناحیه آسیب‌دیده
- درد و حساسیت
- تورم
- تاول‌های کوچک آبدار
در موارد شدیدتر، ممکن است علائم زیر نیز مشاهده شود:
- سردرد
- کاهش فشار خون
- تب و لرز
- حالت تهوع و خستگی
- احساس درد یا سنگینی در چشم‌ها
علل آفتاب سوختگی و گروه‌های در معرض خطر
آفتاب سوختگی به‌طور اصلی ناشی از قرار گرفتن بیش از حد در معرض اشعه ماوراء بنفش (UV) است. این اشعه می‌تواند از نور خورشید یا منابع مصنوعی مانند سولاریوم و تخت‌های برنزه‌کننده پوست منتشر شود. اشعه ماوراء بنفش خورشید به سه نوع تقسیم می‌شود: UVA، UVB و UVC. اشعه UVC به سطح زمین نمی‌رسد و بنابراین آسیب‌های پوستی عمدتاً توسط اشعه UVA و UVB ایجاد می‌شوند.
پوست به طور طبیعی با تولید رنگ‌دانه‌ای به نام ملانین در پاسخ به اشعه UV محافظت می‌شود. ملانین موجب برنزه شدن پوست می‌شود که راهی برای کاهش آسیب‌های ناشی از اشعه ماوراء بنفش است. با این حال، تولید ملانین معمولاً کافی نیست و اشعه UV شدید می‌تواند باعث آفتاب سوختگی شود.
حتی در روزهای خنک یا ابری نیز خطر آفتاب سوختگی وجود دارد، زیرا برف، شن و ماسه، آب و دیگر سطوح می‌توانند اشعه UV را منعکس کرده و به پوست آسیب برسانند.
گروه‌های در معرض خطر:
- افراد با پوست روشن: این گروه بیشتر از دیگران در معرض آفتاب سوختگی قرار دارد زیرا پوست آن‌ها ملانین کمتری دارد.
- افراد با موهای بلوند یا قرمز و چشم‌های روشن: این افراد نیز حساس‌تر به اشعه UV هستند.
- کودکان و نوجوانان: پوست حساس و نازک آن‌ها بیشتر مستعد آسیب است.
- افراد در مناطق با ارتفاع بالا یا نزدیک به استوا: این مناطق اشعه UV بیشتری دریافت می‌کنند.
- افرادی که زمان زیادی را در فضای باز سپری می‌کنند: مانند ورزشکاران، گردشگران و کارگران ساختمانی.
عوارض آفتاب سوختگی
آفتاب سوختگی‌های مکرر می‌تواند عوارض زیر را به همراه داشته باشد:
پیری زودرس پوست:
- کاهش قدرت و کشش پوست
- چین و چروک‌های عمیق
- خشکی و زبری پوست
- ظهور رگ‌های قرمز و کک‌ومک
- لکه‌های تیره در نواحی مختلف بدن
ضایعات پوستی پیش‌سرطانی:
- لکه‌های خشن و پوسته‌پوسته‌شده در نواحی آسیب‌دیده از آفتاب که می‌توانند به سرطان پوست تبدیل شوند.
سرطان پوست:
- افزایش خطر ابتلا به انواع سرطان پوست، از جمله ملانوم، به دلیل آسیب DNA سلول‌های پوست.
آسیب‌دیدگی چشم:
- آسیب به شبکیه، عدسی یا قرنیه که می‌تواند منجر به مشکلاتی مانند آب مروارید شود و موجب درد و سوزش چشم‌ها گردد.
پیشگیری از آفتاب سوختگی
برای جلوگیری از آفتاب سوختگی، حتی در روزهای خنک یا ابری، می‌توانید از روش‌های زیر استفاده کنید:
- اجتناب از تابش مستقیم خورشید: بین ساعت‌های ۱۰ صبح تا ۴ بعدازظهر از قرار گرفتن در معرض آفتاب خودداری کنید و در این زمان‌ها به سایه بروید.
- پوشش مناسب: در بیرون از منزل، از کلاه لبه‌دار و لباس‌های آستین‌بلند استفاده کنید و از پوشیدن لباس‌های تیره و ضخیم بپرهیزید.
- استفاده از ضد آفتاب: هر ۲ ساعت یکبار و پس از شنا یا تعریق، ضد آفتاب با SPF 30 یا بیشتر را روی پوست بمالید. ضد آفتاب‌های منقضی شده را دور بیندازید.
- محافظت از نوزادان: برای نوزادان زیر ۶ ماه، استفاده از سایه و لباس‌های پوشیده توصیه می‌شود. در شرایط اضطراری، از ضد آفتاب با SPF حداقل ۱۵ برای صورت و دست‌ها استفاده کنید.
- استفاده از عینک آفتابی: از عینک‌های آفتابی با محافظت در برابر UVA و UVB استفاده کنید و درجه UV آن را بررسی کنید.
- شناخت داروهای حساس به آفتاب: برخی داروها می‌توانند پوست را نسبت به نور خورشید حساس‌تر کنند. در مورد عوارض جانبی داروها با پزشک یا داروساز مشورت کنید.
درمان آفتاب سوختگی
درمان فوری
- مسکن: برای کاهش درد، ایبوپروفن یا ناپروکسن مصرف کنید. ژل‌های موضعی نیز می‌توانند کمک‌کننده باشند.
- خنک نگه‌داشتن پوست: از حوله مرطوب خنک استفاده کنید یا در وان با جوش شیرین بخوابید.
- مرطوب‌کننده: از لوسیون آلوئه‌ورا یا ژل کالامین برای تسکین استفاده کنید.
- آبرسانی: آب زیاد بنوشید تا از کم‌آبی بدن جلوگیری کنید.
- مراقبت از تاول‌ها: تاول‌ها را نترکانید، اگر ترکیدند با آب و صابون شسته و با پماد آنتی‌بیوتیک بپوشانید.
- داروی ضدحساسیت: دیفن هیدرامین می‌تواند خارش را کاهش دهد.
- کرم کورتیکواستروئید: برای کاهش التهاب از کرم‌های مانند بتامتازون یا هیدروکورتیزون استفاده کنید.
- اجتناب از آفتاب: تا بهبودی کامل، از قرار گرفتن در معرض آفتاب خودداری کنید.
درمان‌های خانگی و گیاهی
- ژل آلوئه‌ورا: ضدالتهاب و تسکین‌دهنده، می‌تواند به پوست آسیب‌دیده کمک کند.
- سرکه سیب: آبرسان و تسریع‌کننده بهبودی.
- روغن نارگیل: مرطوب‌کننده پوست آسیب‌دیده.
- روغن اسطوخودوس: ضد میکروب و پیشگیری از تاول.
- طب سنتی: استفاده از سیب‌زمینی، خیار، ماست و شیر برای کاهش دما و بهبود سریع‌تر پوست.
چه زمانی به پزشک مراجعه کنیم
- در صورت بروز تاول‌های زیاد، تورم شدید، علائم عفونت (درد، ترشحات چرکی)، تب بالا، سرگیجه، یا کم‌آبی بدن، فوراً به پزشک متخصص پوست مراجعه کنید.
نتیجه‌گیری
برای پیشگیری و درمان آفتاب سوختگی، اتخاذ تدابیر مناسب و به‌موقع ضروری است. استفاده از مسکن‌ها، خنک نگه‌داشتن پوست، مرطوب‌کننده‌ها و داروهای ضدحساسیت می‌تواند به تسکین علائم و کاهش عوارض کمک کند. همچنین، روش‌های خانگی و گیاهی، مانند استفاده از ژل آلوئه‌ورا و سرکه سیب، می‌توانند به تسریع فرآیند بهبودی کمک کنند. در صورتی که علائم شدید یا نشانه‌های عفونت بروز کنند، مراجعه به پزشک متخصص پوست ضروری است. با رعایت این اقدامات، می‌توان از بروز آفتاب سوختگی و عوارض آن جلوگیری کرده و به بهبودی سریع‌تر پوست آسیب‌دیده کمک کرد.
در صورتی که نیاز به مشاوره دارید با کارشناسان کلینیک زعفرانیه در ارتباط باشید.